Ο Όσιος Ονούφριος ο Αιγύπτιος - «Ο κόσμος νομίζει πως οι μοναχοί είναι ανώφελο γένος

                                                                  Ο Όσιος Ονούφριος ο Αιγύπτιος

                                    ὁ προστάτης τῶν δικαστῶν καί τῶν δικαζομένων 

 

Ο Άγιος Ονούφριος ο Αιγύπτιος είναι από τις μεγαλύτερες ασκητικές φυσιογνωμίες των αιγυπτιακών ερήμων.  Ο Ονούφριος, καταγόταν από την Περσία σύμφωνα με τον βιογράφο του, τον όσιο Παφνούτιο. Το ότι η πατρίδα του Αγίου Ονουφρίου ήταν η Περσία δεν μνημονεύεται ούτε στα εν χρήσει Συναξάρια, ούτε και στον Κανόνα της εορτής του.   Σύμφωνα, λοιπόν, με τον Άγιο Παφνούτιο ο πατέρας του Αγίου Ονουφρίου ήταν βασιλιάς της Περσίας. 

Η μητέρα του ήταν στείρα και παρακαλούσαν και oι δύο το Θεό να τους δώσει κληρονόμο. Ύστερα από πολλές προσευχές τους επάκουσε ο Θεός και όταν συνέλαβε η μητέρα του έγινε χαρά μεγάλη στο παλάτι. Μετά την κύηση είδε ο πατέρας του θεία αποκάλυψη που τον προέτρεπε να ονομάσει το παιδί Ονούφριο στο άγιο βάπτισμα. Ύστερα να το οδηγήσουν σ'ένα Μοναστήρι στή Θηβαΐδα της Αιγύπτου. Έτσι έκαμε ο πατέρας του Αγίου. Ενώ κατευθυνόταν με υπηρέτες προς τήν Αίγυπτο, τους συνόδευε με θεία νεύση και βούληση μια ελαφίνα που έτρεφε το νεονγὀ με το γάλα της ενώ διαρκούσε όλη εκείνη η όδοιπορία, προς θαυμασμό και έκπληξη όλων. Όταν έφτασαν στο Μοναστήρι ο πατέρας του Αγίου Ονουφρίου ανέφερε στον Ηγούμενο της Μονής όλα κι' έκεϊνος είπε: «Έδώ γυναίκα δεν κόντεψε ποτέ. Πώς είναι δυνατό να τραφεί το παιδί;». Ο πατέρας του Αγίου απάντησε: «Όπως ο Κύριος οικονόμησε και μας συνόδεψε σ'όλο το δρόμο η ελαφίνα που το έτρεφε, έτσι ξανά με τη θεία προσταγή θα έρχεται εδώ καθημερινά να το θηλάζει, ώσπου να μεγαλώσει». Έτσι λοιπόν συγκατατέθηκε ο Ηγούμενος και έμεινε σε εκείνο τό Κοινόβιο ο Ονούφριος. Ο πατέρας του έφυγε για το παλάτι και η ελαφίνα ερχόταν καθημερινά, μέχρι τον τρίτο χρόνο και τον θήλαζε. 

Ο Άγιος Ονούφριος με τον βίο του έκανε πράξη τα όσα αναφέρονται στη Σοφία Σειράχ στο Κεφάλαιο 2. Έμεινε προσκεκολλημένος στον Θεό και δεν απομακρύνθηκε από Αυτόν και έγινε μέγας και πολύς έπειτα. Δέκτηκε κάθε είδους πειρασμό με μεγάλη υπομονή και χαρά και τις αλλεπάλληλες συμφορές τις υπέμεινε καρτερικώς. Οι δοκιμασίες τον καθάρισαν και τον εξαγίασαν όπως η φωτιά τον χρυσόν. 

 

Από παιδί ακόμα έδειχνε φλογερό πόθο ολοκληρωτικής αφιέρωσης στο Θεό. Σε νεαρή ηλικία, εντάχθηκε σε μια κοινοβιακή αδελφότητα, όπου για αρκετά χρόνια ασκήθηκε στην πνευματική και σωματική εγκράτεια και στην υπακοή. Η μεγάλη του ταπεινοφροσύνη έκανε τους αδελφούς του να τον αγαπήσουν πολύ. Όταν ωρίμασε περισσότερο στην ηλικία ο Ονούφριος θέλησε να πάει βαθύτερα στην έρημο, να γνωρίσει και να μιμηθεί τη ζωή των εκεί ασκητών της. Αργότερα με την ευλογία του Γέροντός του αποσύρθηκε στην έρημο. Αφού βάδισε αρκετά μέσα στην έρημο, συνάντησε την καλύβη του ερημίτη Ερμία, που με θεία αποκάλυψη τον περίμενε. Ο Ερμίας τον οδήγησε σε μια καλύβη, κάτω από έναν πελώριο φοίνικα, που δίπλα κελάρυζαν τα νερά μιας καθάριας πηγής. Εκεί ο Ονούφριος επιδόθηκε σε μεγαλύτερη πνευματική άσκηση, και η φήμη του διαδόθηκε σε όλους τους ερημίτες, που συχνά πήγαιναν να τον συμβουλευθούν και να πάρουν την ευχή του. Με την εν χάριτι άσκηση καθάρισε την ψυχή του από τα πάθη και έφθασε στον φωτισμό και την θέωση.  Με την ζωή του ο Άγιος Ονούφριος μας φέρνει στον νου τους λόγους από το βιβλίο της  Σοφίας Σειράχ "Ἐμβλέψατε εἰς ἀρχαίας γενεὰς καὶ ἴδετε· τίς ἐνεπίστευσε Κυρίῳ καὶ κατῃσχύνθη; οὐαὶ καρδίαις δειλαῖς καὶ χερσὶ παρειμέναις καὶ ἁμαρτωλῷ ἐπιβαίνοντι ἐπὶ δύο τρίβους. 

Ο Άγιος τρεφόταν με χόρτα και το ένδυμα του ήταν από φύλλα φοίνικα. Ο Άγιος Ονούφριος ονομάζεται κυρίως στα χωριά της Κρήτης και ως Ἀη Ρούφνης. Σύμφωνα με την λαϊκή δοξασία ο Άη Ρούφνης (Άγιος Ονούφριος) ρουφά (αρνητική παρετυμολογία) τα στάχυα της νέας σοδειάς σε όσους δεν σέβονται την μνήμη του. Για τον λόγο αυτό δεν θερίζουν και δεν αλωνίζουν την ημέρα της εορτής του. Με την ίδια παρετυμολογία από το Ρούφνης - ρουφώ  συνήθιζαν να εορτάζουν τον Άγιο Ονούφριο και οι καπνοπώλες στην Κωνσταντινούπολη. Τον Άγιο Ονούφριο τιμούν ιδιαίτερα επίσης και οι κουρείς επειδή παρουσιάζεται πάντα στις εικόνες του με μακρότατη γενειάδα.

 Θεωρεῖται δέ σήμερον ἀπό τόν εὐσεβῆ λαόν τοῦ Θεοῦ ὡς ὁ προστάτης τῶν δικαστῶν καί τῶν δικαζομένων, γενικώτερον δέ τῆς Δικαιοσύνης. 

Ο Άγιος Ονούφριος στην αρχή της μοναχικής του πολιτείας εισέρχεται σε Κοινόβιον κοντά στην Ερμούπολη της Θηβαϊδος. Το Κοινοβιακό Σύστημα αποτελεί αυστηρότερη μορφή του Λαυρεωτικού και διεμορφώθη υπό του Οσίου Παχωμίου του Μεγάλου τον Δ' αιώνα στην Αίγυπτο.  Πιο συγκεκριμένα ο Άγιος Ονούφριος, πριν φύγει στην έρημο, ζούσε σε μιά μεγάλη λαύρα μοναχών, ὀνομαζόμενη Σμαούν, στην Άνω Αίγυπτο, στα όρια της Οξυρρύγχου. Εκεί ζούσαν εκατόν πενήντα μοναχοί τηρώντας την μοναστική τάξη και καθαρότητα. Εκεί ο Αββάς Ονούφριος έμαθε την καλογερική, δίπλα στους άλλους θείους γέροντες που είχαν φτάσει στην τελειότητα και ζούσαν όπως οι άγγελοι του Θεού. Εκεί άκουσε δια την ήσυχον και ερημικήν ζωήν δύο μεγάλων μορφών της Εκκλησίας μας, τον ασκητικόν και ερημικόν βίον του Προφήτου Ηλιού του Θεσβίτου και τον μιμητή αυτού Ιωάννη τον Πρόδρομο και προετοιμαστή της παρουσίας του Χριστού, ο οποίος, ως και ο Ηλίας, φέρων ασκητικόν ένδυμα και ακολουθών τον ερημικόν βίον εκήρυξε στο λαόν το βάπτισμα της μετανοίας.

 

Η άκτιστη Χάρη του Θεού πλημμύρισε όλη του την ύπαρξη, την ψυχή και το σώμα του, και γι’ αυτό το σκήνωμά του μετά την οσιακή του κοίμηση ευωδίαζε. «Όποιος έχει την Χάρη του Αγίου Πνεύματος και στην ψυχή και στο σώμα, έχει την τέλεια αγάπη. 

Ο Άγιος Ονούφριος ενθουσιασμένος δια τον ερημιτικό βίον και τον αναχωρητισμό, νέκρωσε τα επι της γης μέλη και υπομένοντας τον παγετόν της νύκτας και της ημέρας τον καύσωνα, πέτυχε της ουρανίου ζωής, βλέπων, όπως τονίζει ο υμνογράφος αυτού, το αμήχανον κάλλος του Κτίστου του. Έζησε στην έρημο 60 έτη περίπου, έχοντας ως τροφή την εγκράτειαν και ως πλούτον την πτωχείαν και την ακτημοσύνην. Ο Άγιος Ονούφριος είχεν ως ένδυμα, κατά την προτροπή του Αποστόλου Παύλου, τον Ιησού Χριστόν. Η απάθεια δεν θα πρέπει να συγχέεται με την έλλειψη πειρασμών, αλλά τουναντίον με την ισχυρή παρουσία αυτών και την πλήρη ελευθερία αντιμετωπίσεως τους. 

Κάποτε, επισκέφθηκε τον όσιο ο Αββάς Παφνούτιος. Οι δύο ασκητές χάρηκαν ο ένας την παρουσία του άλλου, αντήλλαξαν τις εμπειρίες τους και ενισχύθηκαν πνευματικά. Ο Θεός όμως οικονόμησε έτσι τα πράγματα ούτως ώστε η συνάντηση αυτή να συμπέση με την ώρα της «εξόδου» του οσίου Ονουφρίου και έτσι το σώμα του ενταφιάστηκε από τον αββά Παφνούτιο κάτω από τον μεγάλο φοίνικα, η δε ψυχή του «συναγάλλεται εν ουρανοίς μετά πάντων των αγίων». 

Η έρημος αποτέλεσε την πνευματική κολυμβήθρα, στην οποία οι ασκητές ήρθησαν σε δυσθεώρητα ύψη πνευματικών ανατάσεων.

Ο Άγιος Ονούφριος έμεινε λιγοθυμισμένος πάρα πολλές φορές στην έρημο, εξαντλήθηκε πολλές φορές από την πείνα, τη δίψα, τη ψύχρα της νυκτός και το λιοπύρι της μέρας. Το σώμα του ψήθηκε κάτω από τόν ήλιο του ουρανού. Όταν ο Θεός είδε πως είχε υποφέρει αρκετά από τον πόλεμο αυτό, έστειλε τον άγγελο του να φροντίζει για την τροφή του και κάθε μέρα του έφερνε κάτι για να στηρίξει το σώμα του. Στον τόπο εκείνο της ερήμου που ασκήτεψε ο Αββάς Ονούφριος υπήρχε μια χουρμαδιά που έκανε δώδεκα τσαμπιά με χουρμάδες το χρόνο. Ένα μεγάλο τσαμπί χουρμάδες έπεφτε κάθε μήνα στον Άγιο. Υπήρχαν ακόμα και κάποια χορτάρια και κάποια άλλα μικροδενδρύλια των οποίων τα φύλλα είχαν μια θαυμάσια γεύση στο στόμα του που προσομοίαζε αυτή του μελιού. 

Ο Άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης γράφει: «Ο κόσμος νομίζει πως οι μοναχοί είναι ανώφελο γένος.  Όμως η  μεγαλύτερη προσφορά των μοναχών και η μεγαλύτερη έκφραση της αγάπης των μοναχών προς όλον τον κόσμο είναι οι προσευχές τους, όπως λέει ο Άγιος Σιλουανός «ο μοναχός είναι ικέτης υπέρ όλου του κόσμου, θρηνεί για όλο τον κόσμο και σ΄ αυτό έγκειται το κύριο έργο του. Ποιος άραγε όμως τον προτρέπει να χύνει δάκρυα για όλο τον κόσμο;

Τόν πρώτο καιρό που αποτραβιέται κανείς στήν έρημο, υποφέρει από την πείνα, τή δίψα, τον πόλεμο που ξεσηκώνει κατεπάνω στους αναχωρητές ο εχθρός ο ακοίμητος, γιατί ο διάβολος τους στέλνει πειρασμούς και τους πολεμά, γνωρίζοντας καλά πόσο μεγάλη τιμή και δόξα βρίσκουν από μέρους του Θεού οι αναχωρητές αυτοί, όταν αφήνουν το σώμα τους. Όταν, λοιπόν, υποφέρουν με υπομονή όλα αυτά, η βοήθεια του Θεού τους κάνει δυνατούς. Δίνει τότε ο Θεός, αγγέλους να τους φέρνουν τροφή, και έτσι ζούν μέσα στην ειρήνη και πνευματική ανάπαυση.  Οἱ δὲ ὑπομένοντες τὸν Θεὸν ἀλλάξουσιν ἰσχύν, πτεροφυήσουσιν ὡς ἀετοί, δραμοῦνται καὶ οὐ κοπιάσουσι, βαδιοῦνται καὶ οὐ πεινάσουσιν (Ησαϊας Κεφ. Μ, Στιχ.31). 

 Πρὸ τῆς τελευτῆς του καὶ μὲ τὴν παρουσία τοῦ Παφνουτίου ὁ Ὅσιος Ὀνούφριος εἶπε τὴν ἀκόλουθη προσευχή: «Ὕψιστε Θεὲ καὶ ἀόρατε, οὗ ἡ δύναμις ἀνεξιχνίαστος καὶ ἡ δόξα ἀκατανόητος καὶ ἀνέκφραστος, καὶ τὸ ἔλεος ἄπειρον καὶ ἀμέτρητον, ὑμνῶ, εὐλογῶ, προσκυνῶ καὶ δοξάζω Σε, Ὃν ἐπόθησα ἐκ νεότητός μου καὶ Σοὶ ἠκολούθησα. Ἐπάκουσόν μου, πρὸς Σὲ γὰρ ἐκέκραξα, ὅτι ἐπεῖδες τὴν ταπείνωσίν μου, ἔσωσας ἐκ τῶν ἀναγκῶν τὴν ψυχήν μου, οὐ συνέκλεισάς με εἰς χεῖρας ἐχθρῶν, ἀλλ’ ἔστησας ἐν εὐρυχώρῳ τοὺς πόδας μου. Δέομαί Σου, Κύριέ μου· τῇ Σῇ δεξιᾷ σκέπασόν με, ἵνα μὴ ταραχθῇ ἡ ψυχή μου ἀπὸ τοὺς δαίμονας, ὅταν ἐξέρχεται ἐκ τοῦ σώματος, ἀλλὰ παράλαβε αὐτὴν δι’ ἁγίων Ἀγγέλων Σου καὶ κατάτακον αὐτὴν ἔνθα ἐπισκοπεῖ τὸ φῶς τοῦ προσώπου Σου, ὅτι εὐλογητὸς εἶ καὶ δεδοξασμένος εἰς τοὺς αἰῶνας. Μνήσθητι Πανοικτίρμον καὶ Πολυέλεε τοῦ πιστοῦ λαοῦ Σου. Καὶ ὅστις εὑρεθῆ εἰς κίνδυνον θαλάσσης ἢ εἰς θυμὸν δικαστοῦ ἢ εἰς ἄλλην τινὰ στενοχωρίαν, καὶ Σὲ ἐπικαλεσθῇ λέγων· Παντοδύναμε Κύριε, διὰ πρεσβειῶν τοῦ δούλου σου Ὀνουφρίου ἐλέησόν με, παρακαλῶ τὴν βασιλείαν Σου, καθὼς μοῦ ἔταξες ἐπάκουσον τῆς δεήσεως αὐτοῦ. Κύριε εἰς χεῖρας Σου παρατίθημι τὸ πνεῦμά μου». Μετά, προσκύνησε με βαθειά μετάνοια, ίσαμε τη γη, και εκεί "τον δρόμον τετελεκε". Παρέδωσε, με δόξα και τιμή, το πνεύμα του στα χέρια του Θεού. Τότε ακούστηκε ένα πλήθος αγγέλων επάνω από το σκήνωμα του Αγίου Ονουφρίου να ψάλλει ύμνους προς τιμήν του αββά Ονουφρίου και ήταν πράγματι μεγάλη η χαρά που γινότανε στους Ουρανούς για την είσοδο του Αγίου στην Βασιλεία του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού.

Ο Άγιος Ονούφριος μας διδάσκει και μας εμπνέει με την άγια ζωή του. Ο βίος του Αγίου Ονουφρίου μας διδάσκει και μας καλεί "το εκείνων αγαθόν οικείον ποιείσθαι δια μιμήσεως" [2], να τον μιμηθούμε, για να οικειοποιηθούμε την αρετή του. Μας βοηθάει, επίσης ο Αγιος, με τις πρεσβείες του. Είναι ένα καλλιτέχνημα του Αγίου Πνεύματος, μια περικαλλής εικόνα του Θεού, ένας ζωντανός και έμψυχος ναός Του, πλούτος και στολισμός για την Εκκλησία μας.

Η Ευχή "Κύριε Ιησού Χριστέ ελέησον με" αποτελεί το αφρόγαλα όλων των Προσευχών και συνοψίζεται σε πέντε μόνο λέξεις σταθερά επαναλαμβανόμενες. Η επίκληση «Κύριε» εκφράζει ευγνωμονική στάση της ψυχής και πεποίθηση στις Δωρεές που απορρέουν απο τη λυτρωτική Θυσία του Υιού του Θεού. Η επίκληση «Ιησού» εκφράζει το πάθος και το πύρ της ψυχής προς τον Αγαπημένο. Η επίκληση «Χριστέ» εδράζεται σε μία σχέση μετανοίας και συγγνώμης, ὀμοια με του τραυματία προς τόν θεράποντα. Τέλος η επίκληση «ελέησόν με» υποβάλλει τη δραματικότητα του πάσχοντος. Εδώ υπάρχει η συναίσθηση του βάρους τών αμαρτημάτων, αλλά και η γεύση της Χρηστότητας το Θεού και της Συγγνώμης Του, σφού η επίκληση αυτή μετέχει περισσότερο της παρρησίας, σπ' όσο η επίκληση «συγχώρησον»

Ὁ βιογράφος του Αγιου Ονουφρίου ο Όσιος Παφνούτιος, ἀναφέρει ὅτι δύο λιοντάρια ἄνοιξαν τὸν τάφο τοῦ Αγίου στὸν ὁποῖο ἐνταφιάσθηκε τὸ ἱερὸ σκήνωμά του. 

Ο Άγιος Ονούφριος ετελεύτησε την εδώ βιοτήν του την 12η Ιουνίου, ημέραν κατά την οποία η Ορθόδοξος Εκκλησία μας τιμά και γεραίρει την μνήμη του μαζί με την μνήμη του Οσίου Πατρός Πέτρου του εν τω Άθω. Η μνήμη του οσίου Ονουφρίου του Αιγυπτίου συμπίπτει κατά μεν το παλαιό ημερολόγιο (ακουλουθείται από το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων, το Άγιον Όρος, τη Ρωσική Εκκλησία κλπ) από του Σαββάτου των ψυχών μέχρι της Παρασκευής της Ε' εβδομάδος Ματθαίου, κατά δε το νέο ημερολόγιο (ακολουθείται από την Εκκλησία της Ελλάδος, το Οικουμενικό Πατριαρχείο κλπ) από της Κυριακής του Τυφλού μέχρι του Σαββάτου της Γ' εβδομάδος Ματθαίου.